Gif

Desmo_fr_poison
Nieuwsbericht gepost op 28/07/2021

Vergiftiging

« Poison is in everything, and no thing is without poison. The dosage makes it either a poison or a remedy. » Paracelsus (1493-1541)

Vergif

Een gif kan ingenomen worden, doch kan men ook opteren om te inhaleren, injecteren alsook absorptie via de huid behoren tot de mogelijkheden. Een toxische dosis is de dosis die vergiftigingsverschijnselen doet optreden. Een letale dosis is de dosis die de dood als gevolg heeft.

Men kan een opdeling maken naar gelang de manier van overlijden: accidentele intoxicatie, suïcidaire vergiftiging en gifmoord. Accidentele inname van giftige stoffen komt af en toe bij kinderen voor. Daarom pleit men al jaren dat men voorzichtig dient om te gaan met allerhande vloeistoffen waar kinderen toegang tot kunnen hebben, zoals insecticiden, afwasmiddelen, schoonmaakproducten, medicatie … Daarnaast kunnen planten ook leiden tot intoxicaties (bv. monnikskap, zaden van de Ricinus communis ...). [1]

De klassiekers: thallium en arsenicum

Zélio - Nemal - Ratex

De gifstoffen die bij intentionele moorden en zelfmoorden worden gebruikt, hebben een evolutie doorgemaakt. Vroeger mengde men al gauw rodenticiden (middelen om ratten te bestrijden zoals thallium, arsenicum, strychnine) door het eten doch is dit in onbruik geraakt. Dat komt deels door strengere wettelijke bepalingen voor het verkeer van vergiften, deels door een verandering van de tijdsgeest waarin steek- en schotwonden het vergif hebben vervangen en deels ook door de sterk verbeterde methoden om vergiften in het algemeen op te sporen. Thallium was beschikbaar in korrels en pasta (Zélio, Nemal) en de eerste criminele vergiftigingen en zelfmoorden met thallium kwamen ook in België voor. De kunst bestond erin om een gif toe te dienen dat eenzelfde werking in het lichaam had als bepaalde infecties met symptomen die veeleer aan een ziekte dan aan vergiftiging doen denken. Zo is haaruitval een symptoom van het (mis)gebruik van thallium, maar kan ook voorkomen bij een vergiftiging met arsenicum alsmede bij een loodvergiftiging. Zowel bij thallium als bij arsenicum kunnen de zogenaamde ‘banden van Mees’ op de nagels zichtbaar zijn, doch is dit enkel zichtbaar als men de vergiftiging lang genoeg overleefd heeft. Thallium blijft lang aantoonbaar. Maar er dient een kanttekening gemaakt te worden bij exhumaties. Aanbevolen wordt om aarde uit de kist en rondom de kist mee te nemen en eventueel zelfs een stuk van de bekleding. Meestal is na een thalliumvergiftiging het gehalte van thallium van de grond erg laag in vergelijking met dat van de lijkdelen. 

Evolutie naar psychofarmaca

Geleidelijk aan stapte men over naar medicamenten zoals barbituraten (sedativa). Bij barbituraten is de letale dosis slechts enkele malen groter dan de dosis die nodig is voor het opwekken van slaap. Gedurende een groot deel van de 20e eeuw genoten barbituraten de twijfelachtige eer de meest gebruikte zelfmoordmiddelen te zijn. Maar in tegenstelling tot barbituraten is een overdosis met benzodiazepines (deze laatste bevatten naast sederende ook anxiolytische eigenschappen) zelden dodelijk behalve in synergie met bv. alcohol of andere sedativa. 


Het verschil tussen een geneesmiddel en een drug is vrij kunstmatig in de zin dat het allemaal psychofarmaca zijn. Het is namelijk zo dat bepaalde producten in de loop der tijden van “categorie” veranderen: zo is ketamine (vroeger enkel als veterinair geneesmiddel gebruikt) nu ook terug te vinden in de illegale drugsfeer vanwege de hallucinogene werking. Omgekeerd zien we dat cannabinoïden (als roesmiddel) nu meer gebruikt worden als geneesmiddel in het kader van pijnbestrijding bij kanker. Men dient zich bewust te zijn van de diverse zuiverheidsgraden bij drugs. Heroïne o.a. is genummerd van 1 tot 4. Heroïne nummer vier is meest zuiver en een gebruiker moet hiermee rekening houden wanneer men de dosis klaarmaakt, zoniet kan dit aanleiding geven tot een dodelijke overdosering.

Gifmoorden 

De keuze van vergiften zal verschillend zijn voor leken als voor andere beroepssectoren (artsen, apothekers, scheikundigen, verpleegkundigen, tuinbouw, industrie …) Zo kwamen moorden als zelfmoorden met parathion (een insecticide, voornamelijk gebruikt in de land- en tuinbouw) veelvuldig voor in België [2].

 

Gifmoorden kan men ook aantreffen in een medische setting (Harold Shipman, Jack Kevorkian), evenwel zijn seriemoorden in de medische sector [3] zeldzaam. Insuline kan als vergif gebruikt worden. Het meten van de bloedsuikerwaarde was voor de jaren ’50 zeer tijdrovend en duur. Deze bepaling werd meestal enkel gedaan om de diagnose van diabetes te kunnen stellen, zodoende werd deze bloedbepaling niet routinematig uitgevoerd bij bewusteloze patiënten. In de 2e helft van de 20e eeuw steeg de detectie van insuline in gifmoorden doordat de procedure eenvoudiger en goedkoper werd. 

Vergiften


Gifmoorden vaststellen is geen sinecure omdat men geconfronteerd wordt met een aantal moeilijkheden: symptomen bij een vergiftiging zijn zeer gelijklopend met de symptomen van een ziekte (de manier van overlijden kan verkeerdelijk aanzien worden als een onverwacht natuurlijk overlijden). De symptomen worden ook maar pas na een tijdje duidelijk als men gif toegediend krijgt, zodoende kan er sprake zijn van voorbedachtheid in tegenstelling tot een impulsieve daad hetgeen men bv. ziet bij scherp geweld. Een eventuele mislukte poging tot gifmoord kan verdoezeld worden door de medische tekenen die ook bij andere medische aandoeningen kunnen aangetroffen worden zoals misselijkheid, braken, plots onwel worden, kortademigheid …  Evenwel blijft gifmoord een zeldzaamheid mede doordat gifstoffen sneller worden gedetecteerd door de vooruitgang binnen het domein toxicologie. Tot slot bekijken we enkele motieven die achter een gifmoord kunnen zitten. Veelal liggen huiselijke problemen (relationeel, financieel …) aan de basis. Daarnaast ziet men een subgroep binnen deze huiselijke problematieken, namelijk het zeldzame fenomeen ‘moord gevolgd door zelfmoord’. Er zijn gevallen bekend van een gifmoord gevolgd door een zelfmoord met vergif. Motieven binnen de medische sector kunnen euthanasie of mercy killing zijn. Soms ziet men een professionele vorm van het syndroom Münchausen by proxy (een psychiatrische stoornis waarbij de medische aandacht de verzorgende een kick bezorgt: men vergiftigt de patiënt om dan als eerste deze trachten te reanimeren). 


Afsluitend adviseer ik dat politioneel onderzoek samen met de criminalistische bevindingen alsmede de expertise van forensische pathologen en toxicologen bijdragen tot een multidisciplinaire conclusie. 


Referenties

  1. MUSSHOFF, F., MADEA, B., Ricin poisoning and forensic toxicology, Drug testing and analysis, 2009, 1, 184-191
  2. DE LETTER, E.A., CORDONNIER, J.A.C.M., PIETTE, M.H.A., An unusal case of homicide by use of repeated administration of organophosphate insecticides, Journal of Clinical Forensic Medicine, 2002, 9, 15-21 
  3. FINNBERG, A., JUNUZOVIC, M., DRAGOVIC, L., ORTIZ-REYES, R., HAMEL, M., DAVIS, J. et al., Homicide by Poisoning, American Journal of Forensic Medicine and Pathology, 2013,34(1):38-42


Coverfoto: Desmo.fr

Foto's in artikel: eigen collectie